Ιστορία του χωριού

Μετά απο αναζήτηση χρόνων ,διάβασμα όλων των βιβλίων από ξένους περιηγητές που πέρασαν απο την Ελλάδα και τη Θεσσαλία απο 1250 και μετά ,απο άπειρες συζητήσεις με ηλικιωμένους του χωριου αλλά και απο στοιχεια που ειχε συγκεντρώσει σε μια προσπάθεια του ο τότε πρόεδρος του χωριου Λαζος Νικος,σας παραθέτω παρακάτω την ιστορία του χωριού μας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά ο πρώτος οικισμός του χωριού εμφανίζεται στη θέση “Ρέθη” .Η Ρεθη βρισκότανε ανάμεσα από την Πηγή και το χωριό Τσαγαλί (σημερινή ονομασία Παραπόταμος) και λίγο νοτιότερα.Η τοποθεσία αυτή θα μείνει γνωστή με αυτό το όνομα επειδή σύμφωνα με την παράδοση 3 οικογένειες βρέθηκαν σε αυτό το σημείο καθώς έψαχναν μέρος να εγκατασταθούν και σταματώντας λοιπόν να ξαποστάσουν εκεί , κάποιος από τους άνδρες κοιτάζοντας το μέρος είπε μ’αρέθει (δηλ.μου αρέσει) , εννοώντας ότι το μέρος ήταν κατάλληλο για να εγκατασταθούν εκεί.Έτσι το μέρος έμεινε γνωστό ως Ρέθη (δηλ ωραίο μέρος).Ήταν μεγάλος οικισμός ο οποίος διέθετε και το δικό του κεραμοποιείο , το οποίο μαρτυρούν ακόμα κομμάτια κεραμιδιών που βρίσκονται διάσπαρτα σε ορισμένα σημεία.Ύπάρχει αναφορά σε μια τουρκική απογραφή του 1300,για μιά τοποθεσία στα μέρη μας με το όνομα “ρέθι”.Ο οικισμός αυτός απογράφεται με 163 κατοίκους.Για κάποιο άγνωστο λόγο και εντελώς ξαφνικά , ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε.Πιθανές εξηγήσεις είναι αυτή της επιδημίας κάποιας αρρώστιας , ίσως χολέρας .Μια άλλη εξήγηση είναι αυτή της πλημμύρας μιας και ο οικισμός βρίσκεται πολύ κοντα στην κοίτη του Πορταϊκού ποταμού.Ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι υπήρξαν μεγάλες πλημμύρες τον συγκεκριμένο αιώνα στη Θεσσαλία.Πιθανό είναι όμως και το σενάριο της λεηλασίας και καταστροφής του οικισμού.Διότι την περίοδο εκείνη του 1309 με 1319 όπως μας περιγράφει ο Κων/νος Παπαρηγόπουλος στο βιβλίο του :Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος Ε’, οι επιδρομές ξένων κυρίως πληθυσμών εισέβαλαν στο έφορο έδαφος της θεσσαλίας και την λεηλάτησαν.<<Αλλά τότε επήλθον εις Θεσσαλίαν και νέοι τινές άποικοι,οι Αλβανοί,οίτινες φεύγοντες τα άγονα όρη και τους διηνεκείς εμφυλίους πολέμους της πατρίας αυτών γης ,ήρχισαν να εμβάλωσιν εις θεσσαλίαν κατ’ αρχάς μεν επι σκοπώ λεηλασίας,μετ’ ού πολύ δε και ινα οριστικώς καταστάθωσιν εις τα πλούσιας αυτής πεδιάδας>>).Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών μέχρι και τα τέλη σχεδόν του 18ου αιώνα ,η κατασκευή των σπιτιών ήταν εντελώς πρόχειρη με ξύλα και άχυρα .Σε αυτό ίσως επηρέασε η τάση μετακίνησης των κατοίκων η και ο φόβος των λεηλασιών.Μπορεί να καταστρέφόταν εντελώς σε επιδρομές τα σπίτια αλλα χτιζόταν πάλι πολύ εύκολα.Λιγοστοί εναπομείναντες κάτοικοι της Ρέθης μετατοπίζονται τότε και δημιουργούν ένα νέο οικισμό στη θέση “Γαλαζόπετρα”.Η νέα αυτή τοποθεσία ηταν βορειοανατολικά από την βρυσοπούλα και πήρε το όνομα της από τις μεγάλες ποσότητες θεϊκού χαλκού που περιείχε το έδαφος , οι οποίες υπάρχουν ακόμα και σήμερα.Αναφορά στο όνομα αυτού του οικισμού όμως δεν μπόρεσα να βρώ πουθενά.Ίσως ήταν πολύ μικρό το διάστημα της ανοικοδόμησης του οικισμού με τη ξαφνική εγκατάλειψη του και γιαυτό δεν διασώθηκε.Λίγο αργότερα και ενώ υπάρχει ο οικισμός στην Γαλαζόπετρα , ένας ακόμα οικισμός πολύ πιο μικρός σε πληθυσμό όμως εμφανίζεται στην θέση Κρυόβρυση.Οι κάτοικοι του είναι στη συντριπτική πλειοψηφία τους βλάχοι που εγκαθίστανται στο χωριό μας με απώτερο σκοπό να ξεχειμωνιάζουν τα κοπάδια τους.Η κρυόβρυση ηταν γνωστό μέρος του χωριού , που βρίσκοταν σε μικρή απόσταση και βορειοδυτικά από τις σκαμνιές , όπου έβγαινε γάργαρο νερό.Οι κάτοικοι του μικρού οικισμού ονομάζονται και αυτοί κρυοβρυσίτες. Για άγνωστη αιτία πάλι ο μικρός οικισμός εξαφανίζεται.Λίγο αργότερα επιδημία χολέρας χτυπάει τον οικισμό στη γαλαζόπετρα και οι κάτοικοι για να σωθούν εγκαταλείπουν τον οικισμό.Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έρχεται και εγκαθίσταται στην σημερινή τοποθεσία του χωριού και ενα πολύ μικρότερο διαλέγει σαν νεα περιοχή την τοποθεσία της μουριάς.Για το λόγο αυτό τα δυο χωριά μένουν γνωστά ως Μεγάλη και Μικρή Πουλιάνα.Κάποιες ιστορικές αναφορές Λένε λοιπόν για το χωριό μας.Ο οικισμός αναφέρεται σε μία τουρκική διαθήκη του Χασάν Βέη Πασά ,υιό του Ομέρ Βέη και εγγονό του Τουρχάν Βέη , ως Polyana , μεταξύ των χασίων του διοικητή των Τρικάλων.Σε πηγές της τουρκοκρατίας μνημονεύεται ως Τρανή Πολιάνα με παλαιότερη μνεία του 1592/93..Σε απογραφή των κατοίκων των Τρικάλων το 1570 ,ώστε να καταμετρηθούν οι μουσουλμάνοι και οι χριστιανοί των συνοικισμών των Τρικάλων ,βρίσκουμε 2 χριστιανούς κατοίκους στη συνοικία των Αγίων Αναργύρων με καταγωγή απο την Πουλιάνα.Πρόκειται για τους:Δημήτρης Σταμάτη απο την Πουλιάνα και Δήμος Μήτσου απο την Πουλιάνα3.Αυτό δείχνει οτι κάτοικοι του χωριού για άγνωστο λόγο μετακινήθηκαν προς την πόλη των Τρικάλων αλλά και ίσως και σε γειτονικά χωριά.Μια μεγάλη διαμάχη 25 χρόνων ξεκινάει το 1811 με τη Μονή Δούσικου και τελειώνει το 1836.Στη διαμάχη βρίσκονται τα χωριά Μεγάλη Πουλιάνα ,Δούσικο,Λεσιανά,Γουρζί και Βαριμπόπη με αποκλειστικό θέμα το νερό του ποταμού Πορταϊκού και το πότισμα των χωραφιών4.Γίνονται 4 δικαστήρια στη Λάρισα ,απο τα οποία η Μονή Δούσικου βγαίνει κερδισμένη και στα 4.Συμφωνα με την καταγραφή των σπιτιών του βιλαετίου Τρίκκης και Σταγών του 1820 ο οικισμός Πολιάνα αριθμούσε 32 σπίτια , χωρίς όμως να αναφέρεται συγκεκριμένα αν ηταν μόνο για την Μεγάλη Πολιάνα η και για τους δυό οικισμούς μαζί.Αν οι δυο οικισμοί δεν απογράφηκαν μαζί , τότε πιθανώς πρόκειται για την Μεγάλη Πουλιάνα.Την 1η Ιουλίου 1823 λαμβάνει χώρα στο χωριό μας ένα ιστορικό γεγονός,ο Μουσταής Πασάς διοικητής της Σκόντρας(περιοχή της Αλβανίας) βρίσκεται στα Τρίκαλα και όπως αναφέρεται στα ιστορικά αρχεία αναλυτικά <<αφού τοποθετήθη εδώθε του ποταμού Σαλαμπριάς (η σαλαμπρια ειναι τοποθεσια στον πορταικό ποταμό) ,δύο ώραις>>, <<εις το χωρίον Πουλιάνα>>,απο όπου και έστειλε στον στρατηγό Καραϊσκάκη επιστολή.”Με λέγων Μαχμούτ Πασιά σκόδρα.Είμαι πιστός,είμαι τίμιος,το στράτευμα μου το περισσότερον σύγκειται απο χριστιανούς.Εδιορίσθην απο τον Σουλτάνον να ησυχάσω τους λαούς.Δεν θέλω να χύσω αίμα.Μη γένοιτο.Όποιος θέλει να είναι με εμένα ,πρέπει να είναι πλησίον μου.Όποιος δεν θέλει ας καρτερεί τον πόλεμο μου.Δεκα πέντε ημέραις σας δίνω καιρόν να σκεφτείτε.”Ο καραϊσκάκης που το πιο πιθανό είναι να βρισκότανε στο Λεόντιτο του απαντάει με τη παροιμιώδη αθυροστομία γράφωντας την παρακάτω επιστολή.”Μου γράφεις ένα μπουγιουρντί ,λέγεις να προσκυνήσω και εγώ πασά μου ρώτησα τον πούτζον μου τον ίδιον κι αυτός μου αποκρίθηκε να μη σε προσκυνήσω και αν έρθεις κατα πάνω μου ,ευθύς να πολεμήσω.” .Το 1835 ο w.w.Leak στο βιβλίο του “Travels in northern Greece1” αναφέρει το χωριό ώς Πολιάνα και τον ποταμο Πορταϊκό ώς Πορτεϊκο.Λέει λοιπόν ο Leak :Στις 10:25 απολαύσαμε τη διαδρομή απο την Πόρτα(Πύλη) ,προς τα Τρίκαλα ,στην Πολιάνα.Το αρχικό χωριό της πεδιάδας και μια απο τις υποδιαιρέσεις της περιοχής των Τρικάλων.Στο δρόμο που δεν απέχει πολυ απο το χωριό υπάρχουν αρκετά τετράγωνα ερείπια αρχαίου οικισμου ή αρχαίας κατασκευής(Θα σταματήσω τη μετάφραση για αυτά τα αρχαία ερείπια εδω,για να σωθούν περιουσίες απο την άσκοπη αλλα καταστροφικη μανία κάποιων που θα πάνε πιθανώς να σκάψουν).Συνεχίζει λοιπον ο Leak και λέει στη συνέχεια οτι αυτα τα ερείπια και ορισμένα ακόμα πράγματα τον κανουν σίγουρο οτι εκει ήταν ο τόπος μιας αρχαίας πόλης ,πιθανότατα ανήκε στους Αθαμάνες και το όνομα της ήταν η Σιλάνα(Αναφέρει κάποιος ιστορικός το 191μ.χ για αυτή την πόλη).Απο τη θέση του χωριου και το ανάγλυφο των βουνών σχεδόν ποτέ δεν ποτίζεται αφθονα λέει ο Leak την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού.Απο την Πουλιάνα ώς τη σαλαμβριά  ο Leak ακολούθησε ενα καλεντιρίμι ή για την ακρίβεια πλακόστρωτο μονοπάτι ,το οποίο καθίσταται απαραίτητο απο την ελώδη κατάσταση του κάμπου το χειμώνα (σημ:Το χωριό μας τότε σε μεγάλο μέρος του περιβάλλονταν απο βαρκά.Τα βαρκά ήταν ελλώδεις εκτάσεις ,μιας και το χωριό είχε ανέκαθεν πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα )και συνεχίζει να μας λέει ο Leak ότι ο ποταμός συχνά ξεχειλίζει και πλημμυρίζει τα χωράφια της Πουλιάνας,ακολουθώντας μια νέα πορεία  μερικές φορές σε ένα κεντρικό ποτάμι και μερικές φορές χωρίζοντας σε δυο ή τρία παρακλάδια.Ένα έγγραφο της Ελληνικής Παλιγγενεσίας2 με ημερομηνία 9/9/1881 ,περιγράφει σε μια διαδρομή τα χωριά απο το Περτούλι μέχρι τον Πηνειό ποταμο και αναφέρει το Γκορτσί(Λυγαριά) και την Πολιάνα(Πηγή).Σε ένα 6φυλλου χάρτου συνεραμμένα,χωρις όμως δυστυχώς ημερομηνία, του Αλή Πασά του Γεννειάδος ,τα οποία βρίσκονται στην βιβλιοθήκη των Αθηνών με αριθμό φακέλου 23 (έγγραφον 79/37/320) περιγράφει τα τσιφλίκια και τους Μαλκιανέδες του δευτερότοκου υιού του, Βελή πασά και αναφέρει την Μεγάλη Πουλιάνα η οποία πληρώνει φόρο 3500 γρόσια και να κατέχει 5 ζευγάρια έκταση.Αν κοιτάξουμε τα ιστορικά στοιχεία θα δούμε ότι ο Βελής Πασάς διετέλεσε διοικητής για 16 χρόνια ,απο το 1804-1807 και απο το 1812-1819,οπότε το πιο πιθανό είναι τα έγγραφα να έχουν συνταχθεί στο μεσοδιάστημα των 16 αυτών χρόνων.Το 1880 ο Ι.Κοκκιδης αναφέρει 1000 χριστιανούς κατοίκους για την Πουλιάνα χωρίς και αυτός να διευκρινίζει για ποιόν απο τους δυό οικισμούς πρόκειται.Οι κάτοικοι είναι πολλοί ακόμα και για τους δυό οικισμούς μαζί.Λόγω ότι την συγκεκριμένη ημερομηνία γίνεται αναφορά σε άλλη ιστορική πηγή που αριθμεί για την Μικρή Πουλιάνα 194, τα 1000 άτομα ίσως είναι υπερβολή.Στην απογραφή του 1889 (15-16 Απριλίου) η Πολιάνα μεγάλη έχει 888 κατοίκους απο τους οποίους 403 άρρενες και 485 θήλεις,.Το 1896 σε άλλη απογραφή πάλι για την Πολιάνα Μεγάλη οι κάτοικοι είναι 389 ,με 204 άρρενες και 185 θήλεις,με τη διαφορά απο την προηγούμενη απογραφή να είναι τεράστια.Μέσα σε 7 χρόνια βλέπουμε οτι έχουν απομείνει λιγότεροι απο τους μισούς κατοίκους.Μετά την απελευθέρωση η Πουλιάνα ηταν ιδιοκτησία του Χαμίτ Βέη αρχικώς και τσιφλίκι μέρος των γαιών αφού ειχε εξαγορασθεί αργότερα το 1907.Ένα έγγραφο της Εφημερίς της Κυβέρνησεως του Βασιλείου της Ελλάδος, με ημερομηνία 31 Αυγούστου 1912 αναφέρει: Προτάσει του Ημέτερου επι των εσωτερικών Υπουργού στηριζόμενη εις το άρθρου 2 εδάφιον  Δ’ του νόμου τούτου,και τας κατα  τας διατάξεις του αυτού άρθρου υποβληθείσας αιτήσεις εκλογέων συνοικισμών του Νομού Τρικάλων,αποφασίσομεν και διατάσσομεν.Όπως οι επόμενοι συνοικισμοί,μη αποτελούντες ιδίας κοινότητας,αποτελέσωσι μέρος του εξής Δήμου και Κοινοτήτων του Νομού Τρικάλων.Οι συνοικισμοί Πολιάνα Μικρή και Γορζί της κοινότητας <<Πουλιάνας Μεγάλης>>.Στην απογραφη του 1928 (15-16 Μαϊου) ως Πολιάνας Μεγάλης το χωριό έχει 1000 κατοίκους , 502 άρρενες και 498 θήλεις.Επίσης την 16 Οκτωβρίου του 1940 Μεγάλης Πουλιάνας οι κάτοικοι έιναι 1196 με 586 άρρενες και 610 θήλεις.Έγγραφο της εθνικής αντίστασης με ημερομηνία 6-9-1944 λέει:Οι Γερμανοί αποχώρησαν απο το Μπελέτσι και τη Μ.Πουλιάνα της περιοχής Τρικάλων και εγκαταστάθηκαν στη γέφυρα Καραβόπορο ,δυτικά Τρικκάλων.Τμήματα μας τους κτύπησαν κοντα στο χωριό Γουρζί και Τσαγαλή,Νοτιοδυτικά Τρικκάλων και τους προξένησαν σοβαρές απώλειες.Η ονομασια του χωριου (Μεγαλη Πουλιανα) βασιζεται σε μια απο τις 4 εκδοχες που εμειναν σαν μυθοι.Η πρωτη εκδοχη ειναι οτι το ονομα στο χωριο δοθηκε προς τιμην της πριγκιπισσας του Βυζαντιου Πουλιανας , που βρεθηκε στο χωριο μας οταν ειχε εκδιωχθει απο τον πατερα της.Η δευτερη εκδοχη θελει το ονομα να δοθηκε απο ενα τουρκο πασα ο οποιος παντρευτηκε και διεμεινε για λιγα χρονια στο κονακι , απεκτησε μια κορη την “Μπουγιουκ Πουλιανα” και εδωσε προς τιμην της το ονομα στο χωριο.Η τριτη εκδοχη που είναι και η πιό πιθανή αναλύεται απο τον Max Vasmer(κανονικό όνομα Max Julius Friedrich Vasmer 1886-1962 Ρωσογερμανός γλωσσολόγος και περιηγητής) στο βιβλίο του “Die slaven in Griecheland”,Πολιάνα Μεγάλη και Μικρή ,δυό τοποθεσίες στο Pialion(Πιαλεία) Τρίκκαλα.Η ονομασία αντιστοιχεί στο Βουλγάρικο Poljana και σημαίνει “Επίπεδο λιβάδι του δάσους,καθαρό μέρος ή πεδιάδα στα βουνά”.Η τεταρτη εκδοχη ειναι το ονομα να δοθηκε λογω του μεγαλου πληθους των υδροβιων και παρυδατιων πουλιων που συγκεντρωνοτανε για να ξεχειμωνιασουνε εξω απο το χωριο.Την σημερινη του ονομασια “Πηγη” την πηρε το 1955 λογω της βρυσης που υπηρχε στο κεντρο του χωριου και η οποια εχει δυστυχως σκεπαστει με τσιμεντο.Όπως αναφέρει και η Εφημερίς της Κυβέρνησης του Βασιλείου της Ελλάδος  με ημερομηνία 10 Οκτωβρίου 1955 ” Ο συνοικισμός <<Μεγάλη Πουλιάνα>> της Κοινότητος Μεγάλης Πουλιάνας μετονομάζεται <<Πηγή>>  <<ή>> , ή δε ομώνυμος κοινότης <<Κοινότης Πηγής>>.

πηγές


1:https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/5/a/b/metadata-01-0000438.tkl σελ:529
2:http://digital.lib.auth.gr/record/94019?ln=el
3:https://www.academia.edu/26038382/OI_KATOIKOI_KAI_OI_%CE%A3YNOIKIE%CE%A3_%CE%A4%CE%97%CE%A3_%CE%9B%CE%91%CE%A1%CE%99%CE%A3%CE%91%CE%A3_%CE%9A%CE%91%CE%99_%CE%A4%CE%A9%CE%9D_%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%91%CE%9B%CE%A9%CE%9D_%CE%9A%CE%91%CE%A4%CE%91_%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%A0%CE%95%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%94%CE%9F_1454_55_1602_2
4:http://www.thessaliko.gr/pages/043-tomos.pdf

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή
κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος
διαδικτυακού τόπου με οποιονδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό, μηχανικό,
φωτοτυπικό ή άλλο, χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του Διαχειριστή.
Νόμος 2121/1993 και Νόμος 3057/2002, ο οποίος ενσωμάτωσε την οδηγία
2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που
ισχύουν στην Ελλάδα.