Το Κονάκι του Δερβέναγα

Δεσπόζει επιβλητικό δίπλα στην κεντρικη πλατεία του χωριού.Ας δουμε παρακάτω την ιστορία του και την αρχιτεκτονική του.Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1800.Ένα έγγραφο του 1816, που φέρει ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου και είναι ένα μπογιουρντί  σημ: (Η λέξη μπουγιουρντί σήμαινε αρχικά την έγγραφη διαταγή αξιωματούχου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας )του Βελή πασά προς τους προεστούς της Πολιάνας ( Πηγής) με το οποίο τους ζητούσε να παραδώσουν σε κάποιον μαστρό-Γιάννη 3.096 γρόσια, πιθανότατα για την οικοδόμηση κάποιου κτηρίου.Αν αναλογιστούμε ότι το ίδιο έτος όλο το χωριό πλήρωνε φόρο στον Βελή πασά 3500 γρόσια  ,τα 3096  γρόσια είναι πολλά λεφτά για ένα οίκημα και ίσως αναφέρονται στην ανοικοδόμηση του Κονακίου.Ένα άλλο έγγραφο, με ημερομηνία 20 Ιουλίου 1816, το οποίο είναι ακόμα ένα μπουγιουρντί του Βελή πασά προς τους προεστούς και τους  ραγιάδες της Πολιάνας, με το οποίο τους ζητούσε να δώσουν σε κάποιους μαστόρους ,τους Κώστα και Θωμά Βούλγαρη, 1.964 γρόσια «από το αλατζιάκι» του (= από αυτό που έχει λαμβάνειν) και μάλιστα χωρίς καμία καθυστέρηση. Η μεγάλη αυτή αμοιβή που αφορούσε, εκτός από τους μαστόρους, τους συνεργάτες και τους βοηθούς τους, πρέπει να οφείλεται στην παραγωγή μεγάλης ποσότητας τούβλων για το χτίσιμο τους, ανάμεσα στους τοίχους του κτηρίου όπως μαρτυρούν και οι εικόνες.Ο Βελή πασάς, γιός του Αλή πασά των Ιωαννίνων, χρημάτισε δύο φορές διοικητής του σαντζακιού των Τρικάλων, την πρώτη από το 1804 έως το 1807 και τη δεύτερη από το 1812 έως το 1819, ήταν ιδιοκτήτης πολλών τσιφλικιών και αποδέκτης εισοδημάτων από ισόβια εκμίσθωση (μαλικανέ/ τ.malikane) της είσπραξης των φόρων αρκετών τσιφλικιών.Τα τσιφλίκια του Βελή ανέρχονταν σε 147 και του απέφεραν ετήσιο εισόδημα 1.950.800 γροσίων. Αυτή τη μεγάλη ακίνητη περιουσία ο Βελής μαζί με τον πατέρα του Αλή πασά και τον αδερφό του Μουχτάρ την δημιούργησαν σταδιακά και σε μεγάλο βάθος χρόνου.Απο διάφορα άλλα έγγραφα φαίνεται ότι ο Βελή πασάς ο αδερφός του Μουχτάρ και ο  πατέρας τους Αλή πασάς, είχαν σίγουρα έσοδα και από άλλες εμπορικές δραστηριότητες.Ο W.M.LEAKE ΤΟ 1805 βρέθηκε στα Τρίκαλα και αναφέρει πως οι κάτοικοι εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες, δηλαδή ασχολούνταν με τη σηροτροφία.Σύμφωνα με τα γραπτά του, περίπου 60 φορτώματα μεταξιού παράγονταν στην περιοχή των Τρικάλων (με κάθε φόρτωμα να αντιστοιχει σε 100 οκάδες περίπου, με την κάθε οκά να ισούται με 1200 γραμμάρια περίπου).Οπότε ανάμεσα στα έτη 1804 με 1807 με διαταγή του Βελή πασά και προσωπική εργασία όλων των κατοίκων του χωριού, φυτεύεται δυτικά του χωριού το δάσος των Σκαμνιών ,ώστε να αποτελέσει τη βάση για την καλιέργεια του μεταξιού.Η τοποθεσία μόνο τυχαία δεν είναι αφού η εκτροφή μεταξοσκώληκα χρειάζεται υγρασία και για τα δέντρα αλλά και για όλα τα στάδια του εντόμου.Αυτό επιτυγχάνεται γιατί στη περιοχή είναι τα βαρκά ,μέρος με αρκετή υγρασία όλο το χρόνο. Μεγάλη υγρασία=μεγάλη ποσότητα καταπράσινων φύλλων ,που με τη σειρά τους θα έδιναν άριστη ποιότητα μεταξιού.Σκοπός ήταν η εμπορική χρήση του μεταξιού στις αγορές της Ανατολής.Ένα ενχείρημα που άγνωστο το γιατί δεν προχώρησε τελικά.Κατασκευαστικά το κονάκι είναι λιθόκτιστο αρχοντικό περίτεχνης αρχιτεκτονικής, που δέσποζε στο χωριό και στα γύρω χωριά δηλώνοντας έτσι τον πλούτο αλλά και την μοναδικότητα του  διοικητή(Μπέη).Η σχεδόν εξ ολοκλήρου κατασκευή του με πέτρα ,δηλωνει πλούτο ,μιας και η πέτρα δεν είναι υλικό της περιοχής αλλα έπρεπε να κουβαληθεί απο μακριά αλλα και να επεξεργαστεί ,αυτό απο μόνο του την καθιστά δυσεύρετη και ακριβή .Η βεράντα στον πάνω όροφο βλέπει ανατολικά και βόρεια .Αυτό δεν είναι τυχαίο αν αναλογιστούμε ότι οι πιο μεγάλες εκτασεις βρισκόταν απο τη βρυσοπούλα και μέχρι τον καραβόρο και απο  τις σκαμνιές μέχρι τη σημερινή θέση του Τυράς και τον παραπόταμο.Έτσι ο εκάστοτε διοικητής επόπτευε τα τσιφλίκια του  απο πανοραμική θέα.Τα σφυρήλατα απο ατόφιο σίδερο κάγκελα ,χωρίζουν σε 5 ισομερή πλάισια 6 κολώνες 80 πόντων περίπου.Τα αρκετά παράθυρα χρησίμευαν έκτος απο το να φωτίζει το ηλιακό φως τους χώρους του σπιτιού αλλα για την άμυνα των ενοίκων σε περίπτωσεις κινδύνου, ενώ και ως παρατηρητήριο των γειτονικών εκτάσεων και περιμετρικών κτισμάτων όπως αποθήκες , που ανήκαν στο κονάκι.Η κεντρική είσοδος είναι στην ανατολική πλευρά με προθάλαμο τοξοτής διαμόρφωσης.Στο εσωτερικό του κύριο δομικό υλικό είναι το ξύλο με πατώματα και ταβάνια εξ ολοκλήρου κατασκευασμένα απο αυτό.Το ξύλο που χρησιμοποιείται είναι λεύκα και καστανιά.Στην νότια πλευρά του κτιρίου και στο ισόγειο υπάρχει πόρτα όπου κατέβαινες στο υπόγειο και συγκεκριμένα στα αμπάρια ,αριστερά της εισόδου αυτής υπήρχε και  το κλιμακοστάσιο για την κάθετη επικοινωνία των ορόφων .Τα αμπάρια χρησιμοποιούνταν ώςαποθήκες αγροτικών προιόντων.Η στέγη του κτιρίου στην αρχική της μορφή και πρίν γίνει ανακαίνιση ήταν ξύλινη τετράκλινη και την κάλυπταν κοίλα κεραμίδια βυζαντινού τύπου.Στην πίσω πλευρά απο το κονάκι υπήρχε το κουτσέκι  (αποθήκη) .Στην μπροστινή αυλή το κονάκι διέθετε το δικό του μαγγανοπήγαδο απο το οποίο έπαιρνε νερό και μέρος των κατοίκων του χωριού.Γύρω γύρω  το κονάκι περιβάλεται απο φθηνές και απλές κατασκευές τις σαρτάρες.Οι σαρτάρες είναι συνεχόμενες προσθετικές κατασκευές .Δηλ σε ένα ήδη υπάρχον κτίριο οι χωρικές ανάγκες που διαμορφωνόταν σε κάθε οικογένεια ,για παράδειγμα στέγαση πιο μεγάλης οικογένειας ,για αποθήκευση περισσότερων προίόντων κλπ επέβαλε την προσθεση νέων χώρων.Στο τέλος οι μεγάλες σε μήκος αυτές και  ενιαίες κατασκευές ήταν οι σαρτάρες.Μέχρι το 1881 το κονάκι παραμένει στην ιδιοκτησία του Βελή πασά .Την ίδια χρονιά γίνεται η απελευθέρωση της θεσσαλιάς απο τους τούρκους και ο Βελής πασάς όπως και όλοι οι άλλοι πασάδες εγκαταλείπουν τις περιοχές τους και πουλούν τις περιουσίες τους.Έδω αρχίζουν να περιπλέκονται τα πράγματα λίγο.Λοιπόν:Βρισκόμαστε στο 1838 στο καρπενήσι Ευρυτανίας όπου γενιέται  ο Χρηστος και ο Κωνσταντίνος τσιτσόπουλος,αντιπρόσωποι των μεγαλύτερων Ευρωπαικών οίκων κοσμημάτων στη Θεσσαλία.Το 1866 ο Χρήστος Τσιτσόπουλος εγκαθίσταται στη Λάρισα και  ιδρύει ένα οίκο πώλησης διαμαντιών, ο οποίος στα χρόνια που θα ακολουθήσουν μετατρέπεται σε κολοσό στην νοτιοανατολική μεσόγειο.Το 1870 αγοράζει στη Λάρισα ,εξ ημισείας και εξ αδιαιρέτου (δηλ το 50%) και συγκεκριμένα στο χωριό Αλήφακα έκταση συνολικού εμβαδού 2000 στρεμμάτων.Το 1883 ο συναίτερος του Χρσήστου Τσιτσόπουλου πεθαίνει(πρόκειται για τον Αρσενίδη Νικόλαο).Η σύζυγος του Αρσενίδη διορίζει πληρεξούσιο διαχειριστή τον Ζαβιτσάνο Ανάργυρο με καταγωγή απο το Ναύπλιο(ο Ανάργυρος Ζαβιτσιάνος έχει άλλα δυο αδέρφια τον Γεώργιο και τον Σπυρίδων).Το 1884 ο Χρήστος Τσιτσόπουλος αποφασίζει να μεταφέρει την έδρα των επιχειρήσεων του στην Κωνσταντινούπολη ,όπου ήδη έχουν εγκατασταθει και άλλοι συγγενεις του .Εκεί τον ακολουθέι και ο αδερφός του Κωνσταντίνος.Το 1886 ο Χρήστος Τσιτσόπουλος πουλάει την έκταση στο χωριό Αλήφακα και πραγματοποιεί επενδύσεις στη Θεσσαλία και συγκεκριμένα στα Τρίκαλα , προχωρώντας στην αγορά τεράστιων τσιφλικιών απο Οθωμανούς κτηματίες στα χωριά Ζηλευτή και Χρυσαυγή και Φανερωμένη και χτίζει στα αναφερόμενα χωριά ισάριθμα κονάκια.(Σημ το 1897-1898 ο Χρήστος Τσιτσόπουλος δώρισε 250 στρέμματα γής στον Γεωργικό σταθμό Τρικάλων ,επίσης βοήθησε στην ανέγερση αρκετών σχολείων και εκκλησιών).Το 1893  ο αδερφός του Κωνσταντίνος επιστρέφει απο την Κωνσταντινούπολη και αγοράζει μεγάλες εκτάσεις στην Πηγή μαζί και  το κονάκι όπως μαρτυρεί και η μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται αριστερά και πάνω απο την κύρια είσοδο :ΑΙ ΕΠΑΥΛΕΙΣ ΠΟΥΛΙΑΝΑ ΚΑΙ ΓΟΥΡΤΖΗ ΗΓΟΡΑΣΘΗΣΑΝ ΥΠΟ ΚΩΝΣΤ ΤΣΙΤΣΟΠΟΥΛΟ ΤΟΥ ΕΚ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΟΥ ΕΤΕΙ 1893 ΜΑΪΟΥ 31.Ο Κων/νος Τσιτσόπουλος παντρεύεται την Ευτυχία θυγατέρα του Συνταγματάρχη Λ.Σταμάτη με καταγωγή απο την Χαλκίδα.Μαζί με την Ευτυχία ο Τσιτσόπουλος αποκτά μια κόρη την Ευαγγελία την οποία υπεραγαπά.Η Ευαγγελία παντρεύεται το 1910 τον τελειόφοιτο της νομικής και αργότερα πολιτικό Ζαβιτζιάνο Κων/νο ,γόνος επιφανούς οικογένειας της Κέρκυρας(ή Ζαβιτσιάνος ή Ζαβιτσάνος * το σωστό επώνυμο είναι Ζαβιτσιάνος.Δεν το χρησιμοποιούσε όμως η οικογένεια ,γιατιτ προτιμούσε το Ζαβιτζιάνος για να διακρίνεται πιο εύκολα σαν επιφανής οικογένεια απο άλλες οικογένειες με το ίδιο επίθετο Ζαβιτσιάνος).Ο Κων/νος Ζαβιτζιάνος γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 21 Μαϊου 1877.Πατέρας του ήταν ο Σπυρίδων Ζαβιτζιάνος,κληρικός στην Ήπειρο.Εκλέχθηκε δις  Πρόεδρος της Βουλής με πρόταση του Ελ. Βενιζέλου 1912 και 1915) και υπουργός Εσωτερικών το 1929.Με την Ευαγγελία τσιτσόπουλου ο Ζαβιτζιάνος απέκτησε δυό κόρες την Ευτυχία και την ΕλένηΣτις 22 Δεκεμβρίου 1916 πεθαίνει ο Χρήστος Τσιτσόπουλος. Σε έγραφα του Ελληνικού Φιλλολογικού Συλλόγου εν Κωνσταντινουπόλει,όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται ,ο Κωνσταντίνος Τσιτσόπουλος  βρίσκεται σαν τακτικό μέλος απο το 1878 μέχρι το 1896 (μέχρι τότε μπόρεσα να βρω χρονολογίες εγγράφων).Συγκεκριμένα σε όλες αυτές τις ημερομηνίες αναγράφεται με δυό διαφορετικές μορφές.Για παράδειγμα στην μία αναγράφεται ώς :Τσιτσόπουλος κωνσταντίνος ,κοσμηματοπώλης,ενταύθα 1878.Στην δεύτερη ώς:Τσιτσόπουλος κωνστάντιος.Μια μικρή ενημερωτική σημείωση(Στα ίδια έγγραφα του φιλλολογικού συλλόγου κωνσταντινούπολης αναγράφεται σαν μοναδικός μεγάλος ευεργέτης ο Ζωγράφος Χρηστάκης ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλους έλληνες και ξένους ευεργέτες ,ο οποίος είναι ιδιοκτήτης του κονακίου στη Λαζαρίνα και συγκεκριμένα:Ζωγράφος Χρηστάκης,εφέντης,τραπεζίτης εν παρισίοις 1863). Το 1918 το κονάκι  μαζί με την έκταση των 25 στρεμμάτων που το περιβάλουν,αγοράζει ο Ηλίας Πετρούτσος με τη γυναίκα του Μαρίνα απο τον Κωνσταντίνο Τσιτσόπουλο.Μετά απο κάποια χρόνια ο ξαφνικός  θάνατος του Ηλία Πετρούτσου θα χρίσει νέο ιδιοκτήτη τον Αθανάσιο Δερβέναγα ο οποίος θα γίνει σύντροφος της Μαρίνας και θα ζήσουν μαζί στο κονάκι μέχρι το τέλος της ζωής τους.Το κονάκι αγοράστηκε απο τους κληρονόμους της Μαρίνας πετρούτσου και πέρασε στα χέρια της τότε κοινότητας Πηγής.Σήμερα πλέον έχει χαρακτηριστεί από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων ως ιστορικό διατηρητέο Μνημείο με την Υπουργική Αποφασή 34/288/ 17.1.1986 (ΦΕΚ 66/β/21.2.1986).

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου του παρόντος διαδικτυακού τόπου με οποιονδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό, μηχανικό, φωτοτυπικό ή άλλο, χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του Διαχειριστή. Νόμος 2121/1993 και Νόμος 3057/2002, ο οποίος ενσωμάτωσε την οδηγία 2001/29 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.